Ο Πηλιορείτικος Γάμος στη ιστορία
Ήταν μέσα της δεκαετίας του 1960 όταν μια ομάδα φίλων και μελών του Συλλόγου "ΟΡΜΙΝΙΟ" Πορταριάς καταγράφοντας τοπικές κοινωνικές μεταβολές όπως π.χ. εσωτερικοί μετανάστες Πορταρίτες που επανέρχονταν στο χωριό, ευκατάστατοι Πορταρίτες κάτοικοι Αθηνών καλοκαιρινοί κάτοικοι του χωριού τους, τακτικοί παραθεριστές και επισκέπτες με καλοκαιρινή επιλογή την Πορταριά, καθώς και την διαφαινόμενη περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη λόγω υποδομών στο χωριό, σκέφτηκαν να δημιουργήσουν ένα γεγονός-δρώμενο με χαρακτήρα σχέσης μεταξύ των χωριανών των παραθεριστών και επισκεπτών εκείνης της εποχής, που να γίνεται κάθε χρόνο με ένα αντάμωμα, με ένα πανηγύρι. Επιλέχθηκε λοιπόν ένα κορυφαίο κοινωνικό γεγονός της μικρής αγροτικής κοινωνίας του χωριού, ο γάμος, κι επινοήθηκε η αναβίωση των εθίμων του παλιού Πηλιορείτικου Γάμου, με πρώτη αναβίωση το 1965. Σκοπός του νέου "εθίμου" ήταν η επόμενη, η κάθε καλοκαίρι συνεύρεση μεταξύ χωριανών και επισκεπτών με την ευχή …"και του χρόνου πάλι εδώ, όλοι μαζί…"
Το Ντοκιμαντέρ προέρχεται από το ψηφιακό αρχείο της KIMILIO WEDDING CINEMATOGRAPHY.
Η προσπάθεια της αναβίωσης του Πηλιορείτικου Γάμου ως πολιτιστικό δρώμενο θέτει πάντα δύο στόχους, αφενός να δείξει στους νεότερους την εθιμική γαμήλια τελετουργία της παλιάς πορταρίτικης κοινωνίας κι αφετέρου να παρουσιάσει στους πολυάριθμους επισκέπτες της Πορταριάς ένα κομμάτι της λαϊκής της παράδοσης με την γνησιότητα, την αυθεντικότητα αλλά και τη ζωντάνια του γλεντιού, προσφέροντας μοναδική εμπειρία, με έθιμα που ξεχάστηκαν στο διάβα του χρόνου μέσα από τις διαφοροποιήσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής και την ενσωμάτωση δυ??ικότροπων στοιχείων. Αυτή η προσπάθεια που κατά τη διάρκεια της δικτατορίας διακόπηκε, συνεχίζει από το 1975 μέχρι σήμερα χάρις στη λαϊκή ψυχή και στις φιλότιμες προσπάθειες όλων των συμμετεχόντων στο Έθιμο πλέον, με ετήσια καταξίωση κάθε καλοκαίρι το επόμενες μέρες με κορύφωση το Σαββατοκύριακο μετά τη γιορτή της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο.
Ο Σύλλογος "ΟΡΜΙΝΙΟ" Πορταριάς, έχει συμμετάσχει με την αναβίωση των εθίμων του Πηλιορείτικου Γάμου στην έκθεση Φιλοξένεια Θεσσαλονίκης το 1988 και το 1993, το 1992 στην Αθήνα παρουσιάζεται ως αναβιωμένο δρώμενο, στις 8 Φεβρουαρίου, στο Κινηματοθέατρο «Παλλάς». Από το 1992, το δημοτικό σχολείο της Πορταριάς, ξεκινάει μία σειρά αναβιώσεων του εθίμου σε διάφορους χώρους, όπως το σχολείο, οι κατασκηνώσεις του χωριού, ακόμα και χώρους άλλων χωριών, δίνοντας το κίνητρο και σε άλλες ομάδες να ασχοληθούν με την αναβίωση του εθίμου, στα πλαίσια μίας άλλης προσέγγισης. Διακρίνουμε επίσης μία προσαρμογή των παραστάσεων, αναλόγως με τον τόπο και χώρο διεξαγωγής τους. Το 2004, η έκτη τάξη του πειραματικού ολοήμερου δημοτικού σχολείο Πορταριάς, στα πλαίσια αδελφοποίησης με το αντίστοιχο σχολείο του χωριού Ξυλοτύμπου της Κύπρου παρουσίασε μία διαφορετική εκδοχή ενός παραδοσιακού γάμου, που ήταν ταυτόχρονα πηλιορείτικος και κυπριακός με πρωταγωνιστές τους ίδιους τους μαθητές. Αξιοσημείωτη αναφορά επίσης αποτελεί το γεγονός ότι το 1983 και το 2013 οι αναβιώσεις των εθίμων του Πηλιορείτικου Γάμου, ενέταξαν πραγματικούς γάμους ζευγαριών που θέλησαν να συμμετάσχουν σε όλα τα δρώμενα.
Ο Πηλιορείτικος Γάμος σήμερα
Ο Πηλιορείτικος Γάμος αποτελείται από μια σειρά λαϊκών δρώμενων τα οποία έμμεσα προτείνουν και αναδεικνύουν την μέθεξη, την απόλυτη συμμετοχή και ταύτιση των καλεσμένων – ολόκληρου του χωριού με τους νεόνυμφους. Ένας λόγος απλός, περιπαιχτικός, ανεκτικός, ποιητικός εντέλει, και μια κίνηση που αναδεικνύει με τον ομορφότερο τρόπο.
Λαϊκό θέατρο του δρόμου και χοροί. Κομμάτια από το χθες μεταφορά με ζώα, φιλέματα με μπακλαβά και τσίπουρο που τελικά βοηθούν όχι στην γνώση της ζωής των προγόνων μας μόνον, αλλά και στη βίωση τους.
Έτσι η παράδοση δεν είναι ένα μουσείο εκτεθειμένο και ζωντανό, ούτε ένα όνειρο. Είναι η ανάδειξη των όντων και των μικροδραμάτων που εμφωλεύουν στο συλλογικό μας υποσυνείδητο. Η κουβέντα με τον γαμπρό και την νύφη, των οποίων και τα ονόματα ακόμη έχουν ξεχασθεί, είναι συνεχής, σ??γανή και άμεση.
H αναβίωση των εθίμων του Πηλιορείτικου Γάμου, που αποτελεί την κορύφωση και συγχρόνως σηματοδοτεί το τέλος των πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Είναι μια προσπάθεια που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 από μέλη του Συλλόγου "ΟΡΜΙΝΙΟ" Πορταριάς, με σκοπό την διατήρηση και διάδοση των εθίμων του γάμου στο Πήλιο, όπως γινόταν τον παλιό καλό καιρό. Από τότε και για 27 χρόνια, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, γίνετε το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου η αναπαράσταση των εθίμων του πηλιορείτικου γάμου, με την συμμετοχή πολλών κατοίκων του χωριού μας και της περιοχής.
Μάλιστα μια χρονιά ο γάμος έγινε πραγματικός, γιατί ένα ζευγάρι νέων από την περιοχή μας, επέλεξε να δεθεί με τα δεσμά του γάμου με αυτόν τον παραδοσιακό γάμο. Ακόμη μερικά ζευγάρια που έπαιξαν κατά καιρούς το ρόλο της νύφης και του γαμπρού, στα έθιμα του Πηλιορείτικου Γάμου, στη σyνέχεια έγιναν πραγματικά ζευγάρια και παντρεύτηκαν. Έτσι εκτός από την διατήρηση και την διάδοση της παράδοσης η αναβίωση των εθίμωγ του γάμου για μερικά ζευγάρια αποδείχτηκε γούρικος.
Στην κεντρική πλατεία της Πορταριάς «Μελίνας Μερκούρη» και μπροστά από τα 2 Πηλιορείτικα δωμάτια του γαμπρού και της νύφης που κατασκευάστηκαν για το σκοπό αυτό με παλιά οικιακά σκεύη, που συγκεντρώνονται από τα παλιά αρχοντικά της Πορταριάς, γίνονται τα αρραβωνιάσματα, γιατί στο Πήλιο πάντοτε ένας γάμος ξεκινούσε με τους αρραβώνες.
Ο Πηλιορείτικος Γάμος άρχιζε οχτώ μέρες πριν την Κυριακή της τελέσεως του μυστηρίου. Άρχιζε με το κόψιμο του νυφικού που γινόταν στο σπίτι της νύφης. Το νυφικό δεν ήταν άσπρο, όπως το σημερινό, ήταν η ίδια η Πηλιορείτικη φορεσιά (Φούστα, Τραχηλιά, Κοντογούνι, Ζώνη, Μαφέσι).
Ο γάμος οργανωνόταν από τα Μπρατίμια (τους εκλεκτούς φίλους του γαμπρού και της νύφης). Δευτέρα, Τρίτη, τετάρτη, συγγενείς και φίλοι ασχολούνταν με την συγκέντρωση και τακτοποίηση της Προίκας.
Στη συνέχεια γίνονται τα αλευρώματα, έθιμο κατά το οποίο ο γαμπρός με τα Μπρατίμια πήγαιναν στο σπίτι της νύφης και ανάπιαναν το προζύμι από το οποίο θα γίνει η κουλούρα του γάμου, βέβαια το αλεύρι δεν έπεφτε από το κόσκινο αν δεν ασημώνονταν, Στο τέλος με το ίδιο αλεύρι άσπριζαν τον γαμπρό και την νύφη για να ασπρίσουν και να γεράσουν.
Την Παρασκευή οι Κερατζήδες (αγωγιάτες) με τα άλογα στολισμένα και τα όργανα μετέφεραν την προίκα στα γραφικά καλντερίμια του χωριού με κατάληξη στην κεντρική πλατεία όπου θα γίνει το κόψιμο του νυφικού. Την Κυριακή γινόταν το ξύρισμα του γαμπρού, με απανωτές ντουφεκιές, οι τελετές κεράσματος του πρώτου μπράτιμου από την νύφη και η εντολή ότι άρχιζε ο γάμος, το ξεκίνημα της νύφης, η γαμήλια πομπή, η επιστροφή της νύφης και του γαμπρού, το γαμήλιο γεύμα, το κρέμασμα του γαμπρού από τα μπρατίμια, τα ταξίματα της νύφης, το γέμισμα της στάμνας με νερό από την κεντρική βρύση, το σπάσιμο της στάμνας, και τέλος το ψώνισμα του γαμπρού με τα απαραίτητα για το άνοιγμα του νέου νοικοκυριού.
Όλα τέλειωναν με τα π” στρόφια. Το πρώτο τραπέζι των νεόνυμφων στο σπίτι του γαμπρού μετά μια εβδομάδα.
Είναι μια προσπάθεια που γίνετε από τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου για την διατήρηση των εθίμων και της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής μας, και μια ευκαιρία να ξαναθυμηθούν οι παλιοί και να γνωρίσουν οι νέοι πως γινόταν ο γάμος στο Πήλιο τον παλιό καλό καιρό. Ένας γάμος διαφορετικός από όλους τους άλλους, εξάλλου είναι και ο μοναδικός που μπορείς να ευχηθείς και του χρόνου.
Ακόμη και τις δύο βραδιές παρακολουθούμε παραδοσιακούς χορούς από το Πήλιο και άλλα μέρη της Ελλάδας, από το χορευτικό συγκρότημα «ΟΡΜΙΝΙΟ».
Τέλος, στην κεντρική πλατεία σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο λειτουργεί έκθεση τοπικών αγροτικών προϊόντων και προσφέρεται δωρεάν ντόπιο κρασί και τσίπουρο, με τους ανάλογους μεζέδες, γιατί σε ένα γάμο όλοι οι καλεσμένοι πρέπει να κερνιούνται.Μετά το τέλος των εθίμων ακολουθεί λαϊκό πανηγύρι.